مسئله بازیافت مواد زائد امروزه به یکی از مهمترین مسئله های جهان تبدیل شده است. زیرا این مواد در صورت عدم توجه به بحث بازیافت باعث آلودگی و آسیب به محیط زیست خواهد شد. در این بین ضایعات فلزی بیشترین سهم را دارند و بازیافت قوطی فلزی که از بیشترین پسماند های جهان می باشد بسیار مهم خواهد بود.
فلزات امروزه به وفور در تمام صنایع مورد استفاده قرار میگیرند و این استفاده زیاد باعث شده است که ضایعات فلزات بیشترین ضایعات تولید شده در جهان باشد. فلزات و انواع مختلف آن در صنایع غذایی به ویژه در صنعت تولید نوشیدنی مورد استفاده قرار میگیرد زیرا این فلزات قابلیت نگهداری مناسب و عدم تاثیر بر طعم و ترکیب نوشیدنی ها را دارند.
بیشترین پوششی که برای نوشیدنی ها در سطح جهان استفاده می شود قوطی فلزی می باشد زیرا هم مقاوم بوده هم مشتری پسند تر می باشد. به تبع بیشترین ضایعات تولید شده نیز همین مورد می باشد. و بازیافت قوطی فلزی هم به علت زیاد بودن مورد توجه قرار گرفته است. البته این بازیافت دارای سود مناسبی است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
بازیافت چیست و بازیافت قوطی فلزی چه تاثیری می تواند بر محیط زیست داشته باشد؟
بازیافت در واقع جمع آوری و بی خطر سازی ضایعات مختلف صنایع و در صورت امکان استفاده دوباره از آنها در صنایع و تولید محصولات جدید می باشد. که این بازیافت قوطی فلزی بسیار می تواند برای سلامت انسان و سلامت محیط زیست مفید باشد.
مزایای بازیافت قوطی فلزی چه مواردی می باشد؟
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی بازیافت به ویژه بازیافت قوطی فلزی و موارد مشابه باعث مزایای زیر خواهد شد:
- میزان تناژ ارسال زباله به محل های دفع و سوزاندن زباله ها به شدت کاهش می یابد و همین امر تاثیر شایانی بر سلامت محیط زیست و سالم سازی فضای زندگی انسان و حیوانات خواهد گذاشت.
- با بازگشت این مواد به چرخه تولید و تبدیل آنها به مواد اولیه صنایع نیاز صنایع به تامین مواد اولیه به طرز چشمگیری کاهش یافته و باعث حفظ منابع طبیعی تولید این مواد خواهد شد. این منابع عبارتند از: مواد معدنی، آب و چوب و درختان.
- علاوه بر موارد ذکر شده بازیافت قوطی فلزی و سایر مواد برای صنایعی که بتوانند این کار را انجام دهند صرفه بالای اقتصادی خواهد داشت. زیرا می توانند از یک منبع ارزان مواد اولیه خود را تامین کنند. این مورد باعث می شود تا حاشیه سود این صنایع بالا رفته و به ثبات اقتصادی برسند.
- بسیاری از این مواد بازیافتی چندین مرحله از مراحل تولید را پشت سر گذاشته اند و مانند مواد خام لازم نیست که مراحل زیادی بر روی آنها انجام شود. همین مورد علاوه بر اینکه برای صنایع صرفه اقتصادی خواهد داشت از سوی دیگر باعث کاهش آلودگی محیط زیست طی کاهش روند تولید خواهد شد.
- کاملا بدیهی است که کاهش مراحل روند تولید باعث کاهش مصرف انرژی و کاهش هزینه ها و در نهایت باعث کاهش آلودگی محیط زیست خواهد شد.
- استفاده از مواد بازیافتی در کشور ها باعث افزایش تولید ناخالص ملی شده و در کشور های پیشرفته نگاه ویژه ای به بازیافت قوطی فلزی و سایر مواد می شود. زیرا باعث سرازیر شدن سود زیادی به صنایع کشور ها می شود و هزینه ها را کاهش خواهد داد.
- باعث اشتغال زایی خواهد شد: بازیافت مواد نیاز به صنعت خاص خود داشته و انواع و اقسام کارخانه ها برای انجام این بازیافت ها بایستی تاسیس شود. همین مساله باعث ایجاد شغل و اشتغال زایی خواهد شد.
مراحل عمومی بازیافت قوطی فلزی
- اولین مرحله تفکیک این مواد از محل تولید یا همان مبدا می باشد: برای این منظور شما بایستی توسط نیروی های میدانی این مواد را از مبداء تفکیک و جداسازی کنید. معمولا این نیروها ارزان و به تعداد زیاد می باشند. ولی همه این نیروها بایستی ساماندهی شده در خصوص تفکیک مواد بازیافتی آموزش مناسب را دیده باشند.
- ایجاد مراکز و ایستگاه های تحویل این مواد: بعد تفکیک از مبدا توسط نیروهای میدانی این مواد بایستی سریعا بار و مواد بازیافتی خود را به مراکزی که از قبل مشخص شده است تحویل دهند و سریعا به ادامه کار خود بپردازند.
- علاوه بر داشتن نیروهای رسمی برای این کار باید در ایستگاه های دریافت مواد بازیافتی امکان خرید این مواد نیز فراهم شده باشد تا یکسری افراد دیگر هم اگر مایل به فروش و تفکیک این مواد باشند قادر به انجام این مورد باشند. این مورد به ویژه در خصوص بازیافت قوطی فلزی بسیار مهم می باشد و می توان تناژ بسیار بالایی با هزینه کم بدین وسیله به دست آورد.
- برای این بازیافت قوطی فلزی در کشور های اروپایی طرح های تشویقی فراوانی در نظر گرفته شده است. از غذای رایگان گرفته تا تعبیه دستگاه های دریافت این قوطی ها و تخفیف در خرید. این طرح ها نشان دهنده سود زیاد بازیافت قوطی فلزی برای کشور ها و صنایع مختلف و اهمیت آن برای محیط زیست می باشد.
ترکیبات قوطی فلزی و نحوه ساخت آن
بیشترین ترکیبات استفاده شده در این قوطی ها فلز باارزش آلمینیوم می باشد و همین مورد ارزش بازیافت قوطی فلزی را بالا می برد. این قوطی ها باید سبک بوده و قابلیت چاپ انواع طرح های مختلف بر روی خود را داشته باشند به همین دلیل فلز ذکر شده بهترین گزینه می باشد. نحوه تولید این قوطی ها به این شکل است که ورق های بسیار بزرگ آلومینیومی توسط دستگاه به قطعات کوچکتر تبدیل شده، سپس خم شده و به شکل مورد نظر در می آیند برای ایجاد شکل خاص قسمت بالایی این قوطی های فلزی برای باز شدن آسان توسط یک دستگاه حرارتی این مورد انجام می شود.
سپس دو مرحله برای ضدعفونی و تمیز کردن این قوطی ها بر روی آنها انجام می گیرد زیرا که این قوطی ها برای مواد غذایی انسانی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. این مراحل برای این توضیح داده شد که مشخص شود چندین مرحله از مراحل تولید بر روی این مواد انجام شده است و در صورتی که به چرخه تولید باز گردند مرحله تولید این مواد بسیار کوتاه تر از مواد خام اولیه خواهد بود . همین مسئله بازیافت قوطی فلزی را توجیه پذیر و اقتصادی خواهد کرد.
چرا از قوطی های فلزی برای نوشیدنی ها استفاده می شود؟
این بسته بندی ها به پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی برای حفظ سلامت انسان ها و جلوگیری از آلودگی محیط زیست برای نوشیدنی های پر تیراژ و مواد غذایی انجام پذیرفت. زیرا این قوطی ها دارای باقیمانده در مواد غذایی و نوشیدنی نبوده و ترکیبات آنها و حتی طعم و رنگ آنها را تغییر نمی دهد. و مهمترین مورد در خصوص این بسته بندی ها این است که بازیافت قوطی فلزی صد در صدی بوده و کاملا قابل بازیافت و بازگشت به چرخه تولید هستند.
ترکیبات این قوطی ها با ارزش بوده و همواره مشتری و خریدار دارد. پس افرادی که برای این بازیافت قوطی فلزی سرمایه گذاری می کنند نیز زیاد هستند. شرکت های بزرگ کنسرو سازی و تولید نوشیدنی های پر تیراژ متوجه این موارد بوده و بسته بندی های خود را از پت و پلاستیکی به این نوع تغییر داده اند.
صنعت بازیافت قوطی فلزی
در قرن اخیر با صنعتی شدن جهان به ویژه کشور های پیشرفته و تاسیس کارخانجات به صورت تصاعدی به یکباره جهان با حجم عظیمی از ضایعات و پسماند های کارخانجات مواجه شد. از همان سال ها بحث مدیریت این ضایعات مطرح شد که در ابتدا این مدیریت بیشتر به سمت امحاء یا دفن و از بین بردن این مواد می رفت. سپس کشورهای صنعتی جهان متوجه شدند که این کار باعث آلودگی محیط زیست و سلامت محیط زندگی انسان و حتی حیوانات می شود. و به فکر بازیافت این مواد افتادند.
که امروزه این صنعت یکی از صنایع پر سود و قوی در جهان می باشد. ضایعات آهن و فلز بیشترین سهم در این مورد را دارد به همین جهت سرمایه گذاری های زیادی به این سمت جذب شد. بازیافت قوطی فلزی به دلیل داشتن آلومینیوم جز پرسودترین صنایع این حوزه می باشد چون با یک روند خیلی ساده و به راحتی این مواد به چرخه تولید باز خواهد گشت. و حتی بسیاری از شرکت های بزرگ کنسرو و نوشیدنی سازی جهان مانند: کوکاکولا و پپسی خود یک کارخانه بازیافت قوطی فلزی را تاسیس کرده و از این مورد بهره کامل را می برند.
چه محصولاتی با بازیافت قوطی فلزی تولید می شود؟
بعد از روند بازیافت قوطی فلزی که در ادامه نحوه و مراحل آن توضیح داده خواهد شد این محصولات از مواد بازیافتی امکان تولید دارند:
- قوطی های آلومینیومی بدون چاپ: این جعبه ها معمولا برای بسته بندی محصولاتی که نیاز به چاپ ندارند و نیاز به بسته بندی اقتصادی دارند تولید و مورد استفاده قرار می گیرند.
- قطعات اتومبیل: برای تولید قطعات فلزی که نیاز است با پلاستیک ترکیب شوند معمولا از این ضایعات استفاده می کنند به منظور ایجاد استحکام بیشتر که برخی از این قطعات عبارتند از سپر و درز گیرها.
- برخی محصولات فولادی: چون در ترکیب این قوطی ها آلومینیوم وجود دارد و هر کارخانه فولادی نمی تواند در محصولات خود از این ضایعات به عنوان خوراک استفاده کند به همین دلیل بازیافت قوطی فلزی در تعداد اندکی از کارخانجات فولاد و برای منظور خاص و تولید نوع خاصی از فلزات و فولاد مورد استفاده قرار میگیرد.
- تولید قرص آلومینیوم و بازگشت به چرخه تولید قوطی های فلزی: این مواد بعد از بازیافت قوطی فلزی بیشترین استفاده را در تولید خود این محصولات خواهند داشت. و دوباره به فرایند تولید قوط های فلز باز خواهند گشت. با این تفاوت که این مواد اولیه بیشتر روند تولید و آماده سازی را طی کرده اند و مانند مواد خام اولیه نخواهند بود. لذا برای تولید هزینه و وقت کمتری صرف خواهد شد که بسیار برای صاحب این تجارت صرفه اقتصادی خواهد داشت.
روند و مراحل بازیافت قوطی فلزی
طبق آمار در جهان بازیافت قوطی فلزی به میزان 70 درصد بوده که آمار قابل توجهی می باشد. آلومینیوم بکار رفته در این قوطی ها قابلیت بازیافت مکرر را داشته و بارها و بارها می تواند به چرخه تولید بازگردد. در این بخش به مراحل تخصصی بازیافت قوطی فلزی اشاره خواهیم کرد:
- همگن سازی یا مرتب سازی: برای این منظور مواد فلزی که از ایستگاه های دریافت ضایعات به دست می آید بایستی جدا سازی شوند و آلیاژهای مختلف از هم تفکیک شوند. برای این منظور معمولا از آهنربا استفاده می کنند ولی همواره ناخالصی هایی باقی می ماند و تفکیک صد در صدی امکان پذیر نیست.
- تبدیل به قطعات کوچک توسط دستگاه خرد کن: این ضایعات برای بازیافت قوطی فلزی به کارخانه بازیافت مواد آلومینیومی منتقل می شوند. و قبل از هر اقدامی به علت اینکه این ضایعات در اندازه ها و شکل های مختلف هستند باید از لحاظ شکلی همگن شوند. برای این منظور داخل دستگاه مخصوص ریخته میشوند تا خرد شده و به اندازه های کوچکتر و یکنواخت تبدیل شوند.
- تمیز کردن مواد خرد شده: چون این ضایعات آلومینیوم از مواد مختلف ممکن است تولید شده باشد به ویژه در بحث بازیافت قوطی فلزی اکثر این موارد دارای چاپ بر روی خود هستند باید حتما این چاپ و کثیفی ها از روی این فلز پاک شوند. روش هایی که برای پاک کردن این مورد استفاده می شود معمولا تلفیقی از روش های فیزیکی و شیمیایی می باشد. تا محصول نهایی یکنواخت از لحاظ کثیفی و کاملا تمیز و عاری از سایر موارد باشد.
- تبدیل به مواد مذاب یا ذوب کردن: بعد از تمیز کاری مواد خرد شده به کوره های بزرگ منتقل می شوند که با حرارت بسیار بالا در حدود 750 درجه سانتیگراد ذوب شده و تبدیل به مواد مذاب و مایع می شود. حرارت در این کوره ها بسیار مهم است زیرا مواد ورودی به این کوره ها متفاوت بوده و تحت فرآیندهای مختلف تولید قرار گرفته اند و اگر این حرارت کم باشد ممکن است تمام مواد ورودی به کوره ذوب نشود و به صورت جامد باقی مانده و ناهمگنی در مواد مذاب تولیدی ایجاد کند.
- حذف ناخالصی های مواد مذاب: بعد از تبدیل تمام مواد به حالت مایع و مذاب بایستی ناخالصی های ترکیبات آلومینیوم از آن حذف شود. برای این منظور از روش های فیزیکی و همچنین روش های شیمیایی با استفاده از گاز های کلر و ازت برای خالص سازی مواد مذاب آلومینیوم استفاده می شود.
- هرچه این روش ها به درستی و با دقت بیشتری انجام شود محصول نهایی دارای کیفیت بالاتر و خلوص بیشتری خواهد بود. و تفاوت ایجاد شده در محصولات نهایی صنایع بازیافت قوطی فلزی و آلومینیوم در همین مرحله خواهد بود. به همین دلیل این این مرحله باید با دقت فراوان و تجهیزات جدید انجام شود.
- ساخت آلیاژهای مختلف آلومینیوم: در این مرحله با توجه به سفارش و مقاصد خاص مصرف این مواد مذاب فلزات و ترکیبات متناسب با مصرف آن به این مواد اضافه می شود. در بازیافت قوطی فلزی بیشترین فلزی که در مواد مذاب تولید می شود آلومینیوم است و با توجه به مقاصد خاص ممکن است سیلیسیوم، منیزیم، روی، مس به آن اضافه شود.
- تبدیل مواد مذاب به اشکال مختلف جامد: بعد از اینکه ترکیب آلیاژهای مختلف ایجاد شد این مواد مذاب باید جامد شده و با توجه به سفارشات و نوع مصرف آنها به اشکال مختلف شمش آلومینیوم در اندازه های مختلف تبدیل شود تا هم حمل آنها راحت شود و هم اگر لازم به بسته بندی باشد این کار تسهیل شود.
نکته: در بعضی مواقع به علت ترکیب و نوع خاص نوشیدنی های قوطی های فلزی برای بازیافت قوطی فلزی لازم است تا قبل از هر اقدامی این ضایعات شستشو شوند که زمان و نوع مواد شوینده بسته به نوع نوشیدنی داخل قوطی ها متفاوت خواهد بود.
چرا تولید کننده های بزرگ نوشیدنی در جهان در ترکیب قوطی های خود از آلومینیوم استفاده می کنند؟
استفاده از قوطی های فلزی آلومینیومی به دلایل زیر در جهان و کشورهای جهان متداول شده است:
- اولین دلیل بازیافت قوطی فلزی می باشد که سالانه درآمد ناشی از فروش و بازیافت این مواد حدود 200 میلیون دلار برآورد می شود. که رقم قابل توجهی است و حتی شرکت ها را به این فکر انداخته که خود خط تولید بازیافت قوطی فلزی را تاسیس کنند.
- قابلیت بازیافت 100 درصدی و قابلیت بازگشت مکرر به چرخه تولید این فلز
- استفاده از مواد بازیافت قوطی فلزی در بازگشت دوباره به چرخه تولید 20 درصد هزینه کمتری نسبت به تولید این قوطی ها با مواد اولیه خام خواهد داشت. که واقعا رقم و سود اقتصادی بالایی را برای تولید کننده ایجاد می کند.
سخن پایانی
صنعت بازیافت در کشور های پیشرفته از سده های اخیر مورد توجه قرار گرفته و سرمایه گذاری های بخش خصوصی و حتی دولتی را به سوی خود جذب کرده است. در کشور ما هم این موضوع کمی دیرتر ولی در دهه های اخیر مورد نظر سرمایه گذاران بوده و بخش خصوصی هم به این وادی وارد شده است. همچنین تولید کنندگان بزرگ نوشیدنی هم در کشور ما کم کم به سمت تولید نوشیدنی های خود با قوطی های فلزی با ترکیبات آلومینیوم رفته اند.
ولی متاسفانه بازیافت قوطی فلزی آنچنان که باید در کشور ما انجام نمی شود. البته بحث تحریم ها و عدم وجود صنایع لازم برای این منظور هم بی تاثیر نبوده است. اما تفکیک و استفاده از این مواد به عنوان خوراک برخی کارخانجات تولید فولاد برای مقاصد خاص انجام میشود. اجرای بازیافت قوطی فلزی می تواند یک صنعت پر سود و بسیار مناسب در کشور ما باشد زیرا که کمتر کسی به این وادی وارد شده و کاملا می توان با برنامه ریزی درست به سود خوبی دست یافت.
زیرا مواد اولیه موجود و مشتری هم همواره آماده خرید است. تنها کاری که برای راه اندازی این مجموعه باید صورت پذیرد برنامه ریزی نیروی انسانی می باشد.