راهکارهای کاهش تولید پسماند

با توجه به اینکه منابع تجدید ناپذیری ما از جمله: گاز، نفت و سایر سوخت ها در اثر استفاده بی رویه توسط انسان رو به پایان می باشند، بنابراین، مواظبت از منابع طبیعی بشر که محیط زیست است و استفاده بهینه از آن برای ما بسیار با اهمیت می باشد. تولید پسماند توسط انسان باعث آلودگی های در محیط زیست می شود.

پسماند موادی هستند که ممکن است در حالت های جامد، گاز و مایع وجود داشته باشند، این مواد حاصل فعالیت های انسانی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم هستند که دیگر قابل استفاده نمی باشند. با توجه به اینکه منابع تجدید ناپذیر ما از جمله: گاز، نفت و سایر سوخت ها در اثر استفاده بی رویه توسط انسان رو به پایان می باشند، بنابراین، مواظبت از منابع طبیعی بشر که محیط زیست است و استفاده بهینه از آن برای ما بسیار با اهمیت می باشد. تولید پسماند توسط انسان باعث آلودگی های در محیط زیست می شود که این آلودگی ها عبارتند از:

آلودگی هوا

این آلودگی باعث افزایش بیماری های تنفسی، بیماری های قلب و غیره به ویژه در افراد بزرگسال می شوند، ریزگردهایی که هر ساله باعث مرگ هزاران نفر در سراسر جهان به ویژه مناطق آسیایی می شوند، در اثر قحطی درختان و خسارت به محیط زیست به وجود می آیند.

آلودگی آب

پسماندهای رها شده در آب های آزاد باعث تلف شدن هزاران موجود زنده در این آب ها می شود و همچنین دفع نامناسب پسماند در مناطق زیرزمینی باعث ورود شیرابه های تولیدی از این زباله ها و ورود شیرابه ها به آب های زیرزمینی و در نتیجه آلودگی آب های زیر زمینی می شود.

آلودگی خاک

رها کردن پسماندها در محیط زیست باعث آلودگی محیط زیست می شود، علاوه بر این، سوزاندن زباله ها در محیط آزاد باعث آلودگی خاک و هوا می شود.

بنابراین برای جلوگیری از کاهش اثرات مضر آلودگی های آب، خاک و هوا و همچنین کاهش هزینه های مربوط به جمع آوری، بازیافت و دفن پسماند، باید در جهت جلوگیری از تولید پسماند تلاش همه جانبه ای انجام شود، تا از محیط زیست خود محافظت کنیم. با توجه به اهمیت مدیریت پسماند و تلاش محققان زیادی در این زمینه برنامه های برای کاهش تولید پسماند، تهیه و تدوین شده است که به کارگیری آنها توسط آحاد جامعه به کاهش حجم پسماند تولیدی و رفع آلودگی ها بسیار کمک می کند.

کاهش تولید زباله یکی از راه هایی است که به کاهش گازهای گلخانه ای و محافظت از لایه ازن بسیار کمک می کند، بنابراین، اهمیت این مسئله برای همه افراد باید واضح و روشن باشد تا هر کسی بتواند به خوبی نقش خود را در این زمینه ایفا نماید و به حفظ سیاره خود از آلودگی ها و سرانجام نابودی آن کمک کند.

تولید پسماند

گسترش جوامع بشری، تنوع گرایی و افزایش شهرنشینی، باعث افزایش تولید پسماند در کره زمین شده است که عوارض جبران ناپذیری برای محیط زیست و سلامت انسان ها در پی دارد. به مخاطره انداختن جان موجودات زنده در کره زمین در اثر تولید بی رویه پسماند فقط یکی از ابعاد مضرات تجمع این مواد در محیط زیست است.

تولید پسماند در اثر افزایش جمعیت و در پی آن استفاده بیش از حد از منابع طبیعی به شدت افزایش پیدا کرده است که باعث افزایش توجه به روش هایی برای محدود سازی تولید پسماند توسط مدیران ارشد در سراسر جهان شده است.

اگرچه جمع آوری پسماندها از درب منازل، شرکت های مختلف، بیمارستان ها و کلینیک های درمانی و غیره و دفن یا سوزاندن آنها در مکان های مناسب و به دور از شهر، یک راهکار برای جلوگیری از آلودگی پسماندها می باشد ولی با توجه به کاهش ظرفیت های محیط زیست و افزایش روز به روز تولید پسماند، باید به گزینه های مناسب تری برای مدیریت پسماند رسید تا بتوان از سلامتی انسان و محیط زیست آن به درستی حفاظت کرد.

مدیریت پسماند به وسیله افرادی که در این زمینه تخصص دارند می تواند یک عامل کمک کننده برای پیدا کردن بهترین راهکارها در زمینه کاهش تولید پسماند باشد. روش های بسیاری توسط سازمان های مختلف برای کاهش تولید پسماندها به کارگرفته شده و تا حدی استفاده از این روش ها مفید بوده است ولی راهکارهای کاهش تولید پسماند باید به دقت اجرا شود و این برنامه نیازمند آگاهی دادن به مردم جامعه در رابطه با آلودگی های محیط زیستی و تهدید جان میلیون ها موجود زنده در جهان و مهمتر از آن سلامتی انسان ها می باشد.

همه افراد یک جامعه باید یاد بگیرند که از لوازم مصرفی اضافی که ممکن است هزاران سال طول بکشد که تجزیه شوند و علاوه بر این سوزاندن و دفع آنها ضررهای جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند، کمتر استفاده نمایند یا مواد دیگر را جایگزین آنها کنند.

با توجه به اینکه سلامت محیط زیست ضامن سلامت بشر بر روی کره زمین است و گسترش جمعیت باعث افزایش جوامع شهری در محیط زندگی ما شده است، بنابراین نیاز انسان به مدیریت پسماند روز به روز بیشتر احساس می شود، زیرا یک مدیریت کامل و بی نقص با فرهنگ سازی های لازم می تواند به کاهش تولید زباله در جوامع کمک کند.

انواع پسماند تولیدی

در سال 1383 قانونی به عنوان مدیریت پسماند در کشور ایران تصویب شد که بر اساس آن پسماندها به پنج دسته تقسیم می شوند، که عبارتند از:

پسماندهای عادی یا عمومی

پسماندهای حاصل از فعالیت های روزمره انسان ها در سطح شهر و روستا ها که شامل: زباله های تولیدی در منزل و همچنین نخاله های ساختمانی می شود، از جمله آنها هستند. کاهش دادن این دسته از پسماندها کمک شایانی به کاهش حجم زباله ها و همچنین کاهش انرژی های مصرفی و حفاظت از محیط زیست می کند.

پسماندهای تولیدی در بیمارستان ها و مراکز درمانی

این پسماندها به طور کلی عفونی محسوب می شوند، ولی باید توجه داشت که پسماندهای بیمارستانی نیز خود به چند دسته تقسیم می شوند که روش های دفع و بی خطر سازی هر کدام از آنها با هم متفاوت می باشد. برای مثال پسماندهای پرتوزایی که در بیمارستان تولید می شوند، جز این دسته به شمار نمی روند.

پسماندهای ویژه یا خطرناک

این نوع پسماندها به دلیل دارا بودن خواصی از جمله: سمیت، پرتوزایی، قابلیت اشتعال یا انفجار و غیره، خطرناک محسوب می شوند و روش های دفن آنها با سایر پسماندها کاملا متفاوت می باشد. پسماندهای پرتوزای بیمارستان و پسماندهای صنعتی از جمله آنها می باشند.

پسماندهای کشاورزی

این پسماندها در صنایع دام و طیور و کشاورزی، تولید می شوند و شامل: لاشه دام و طیور، فضولات آنها، محصولات کشاورزی فاسد شده و غیره می باشند.

پسماندهای تولیدی در بخش صنعت

این نوع پسماندها از فعالیت های صنایع مختلف از جمله: گاز، نفت، پتروشیمی و غیره تولید می شوند و هر صنعت مسئولیت پسماندهای تولیدی خود را بر عهده دارد.

تاثیرات مخرب افزایش تولید پسماند

تولید پسماند ها در حجم انبوه در سراسر جهان و دفن این پسماندها در چاه های زیرزمینی باعث وارد شدن صدماتی به محیط زیست زندگی بشر می شود، که از جمله این خسارت ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تغییرات آب و هوای کره زمین در اثر تولید گازهای گلخانه ای که باعث افزایش پدیده گرمایش زمین می شود.
• آلودگی های ناشی از دفن پسماند در مناطق مختلف
• نفوذ شیرابه های حاصل از دفن زباله ها در زیر زمین به آب های زیرزمینی و آلودگی این آب ها
• سیر طولانی تجزیه پسماندها که باعث آلودگی محیط زیست می شود و خطر خوردن زباله های مضر توسط حیوانات موجود در طبیعت که ممکن است باعث مرگ آنها شود.
• از بین رفتن منابع انرژی طبیعی و منابع اقتصادی کشورهای جهان در رابطه با مدیریت پسماند

مخاطرات تولید پسماند برای انسان

یکی از پرهزینه ترین مراحل در مدیریت پسماند، مرحله جمع آوری پسماند است، به همین دلیل، بیشتر توجه ها در مدیریت پسماند، به راه های کاهش تولید پسماند در مبدا می باشد، ولی این مرحله فقط اشاره به بحث اقتصادی دارد، در صورتی که، تولید بیش از حد پسماند، آثار نامطلوب دیگری نیز دارد که عبارتند از: رشد و تکثیر میکروارگانیسم های بیماری زا، تکثیر جانداران موذی و ناقل بیماری های خطرناک، شیوع بیماری های متفاوت و غیره. بنابراین باید توجه شود که راهکارهای تقلیل تولید پسماند برای کمک به سلامت انسان برنامه ریزی می شوند و خود انسان است که در مرحله اول می تواند به این امر کمک کند.

• یکی از مهمترین پسماندها که برای انسان خطرناک به شمار می روند، پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی هستند که به دلیل اینکه، حاوی مقدار زیادی از فلزات سنگین و زیان بار در محتوای خود هستند و در صورت رهاسازی در طبیعت می توانند منجر به مسمومیت آب و خاک و سرانجام مواد غذایی شوند، که انسان با مصرف مواد غذایی به مسمومیت های فلزات سنگین دچار می شود، بسیار قابل توجه هستند و نیاز به برنامه ریزی های حرفه ای دارند.
• از مسائل دیگر که باید به آن توجه شود، گازهای تولیدی ناشی از دفن زباله ها در گودال های زیر زمینی است، این گازها پس از چند سال ممکن است که به بیرون از محل دفن زباله ها راه پیدا کنند و باعث آلودگی محیط زیست شوند و علاوه بر اینکه توانایی تخریب گیاهان و درختان را دارند در صورت نفوذ به داخل آب های زیر زمین، سختی آب را افزایش می دهند که باعث مشکلات گوارشی فراوانی برای انسان ها می شود.

راهکارهای کاهش تولید پسماند

اساسی ترین راهکار برای کاهش پسماند، کاهش مصرف مردم و آموزش دادن به آنها جهت تفکیک زباله های منازل خود می باشد. در واقع کاهش پسماند در منزل یکی از مهمترین عوامل برای جلوگیری از افزایش بی رویه پسماند است. مدیریت پسماند باید بتواند با برنامه ریزی های درست، راهکارهایی را برای کاهش تولید پسماند به مردم جامعه ارائه دهد تا بتوانند به خوبی مانع از تجمع پسماندها در محیط زیست شوند، به عبارت دیگر مردم باید نقش پر اهمیت خود را در کاهش دادن زباله و پسماند بشناسند تا بتوانند به مسئله کاهش زباله ها کمک کنند.

از جمله راهکارهای مفیدی که برای کاهش تولید پسماند مورد استفاده قرار می گیرد و در کاهش آنها اهمیت فراوان دارد، عبارتند از:

کاهش تولید پسماند در مبدا: مهمترین و اولین قدم برای کاهش تولید زباله ها، کاهش تولید آنها توسط مردم جامعه در مبدا می باشد که می تواند به کاهش بیش از حد حجم پسماندها کمک کند.

بازیافت زباله: این روش در مرتبه دوم از اقدامات برای کاهش تولید و همچنین حجم پسماندها قرار دارد، در این روش:

پسماندهایی که قابلیت استفاده مجدد دارند مانند بطری های شیشه به چرخه تولید باز می گردند و پس از آلودگی زدایی و ضدعفونی های لازم مجددا مورد استفاده قرار می گیرند.

پسماندهایی که از جنس ظروف پت هستند جمع آوری شده و آسیاب می شوند، سپس وارد قالب های مخصوص شده و تبدیل به ظروف پت سالم می شوند که در صنعت های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.

پسماندهای کاغذی وارد شرکت های تولید جعبه و کارتن های بسته بندی می شوند و بعد از تبدیل به خمیر مناسب توسط قالب های مخصوص به اشکال مختلفی شکل داده شده و برای بسته بندی های متنوع در زمینه های متفاوت مورد استفاده قرار می گیرند.

پسماندهای پارچه ای مختلف جمع آوری شده و بعد از پشت سر گذاشتن مراحل مختلف تبدیل به نخ های جدید می شوند تا در صنایع پارچه سازی و فرش بافی مورد استفاده قرار گیرند.

کاهش رطوبت پسماندهای تر: این راهکار نیز برای کاهش آلودگی ها و همچنین کاهش حجم پسماندها بسیار مفید می باشد. پسماندهای بدون رطوبت یا خشک علاوه بر مضرات کمتری که دارند، جمع آوری و کاهش حجم آنها با استفاده از دستگاه های خرد کن بهتر انجام می شود.

تفکیک پسماند از مبدا: تفکیک زباله های هر مکان توسط افراد آن نهاد، یکی از مهمترین راهکارهای کاهش حجم پسماندها می باشد، در این مورد تدابیر زیادی به ویژه در مکان های عمومی اتخاذ شده است که با جایگذاری سطل زباله های رنگی در این مکان ها هر زباله در جایگاه مخصوص خود قرار داده می شود، این روش یکی از روش های تعیین کننده برای جدا کردن زباله های قابل سوزاندن از زباله های قابل دفن و همچنین زباله های قابل بازیافت است.

در واقع این روش به ما کمک می کند که زباله های قابل بازیافت که برای ما اهمیت دارند را از زباله های دیگر جدا کنیم و با انجام دادن روش های آلودگی زدایی، آنها را دوباره به چرخه برگردانیم و علاوه بر آن، در این روش زباله های خطرناک شناسایی شده و پس از بی خطر سازی در چاله های مخصوص دفن می شوند.

از جمله روش هایی که در کاهش تولید پسماند بسیار کارایی دارد و نتایج مطالعات مختلف در این زمینه نیز، آن را تایید کرده اند، تفکیک پسماند در مبدا تولید است، این روش علاوه بر کاهش سطح گازهای گلخانه ای، به صرفه جویی در انرژی های مختلف و حفاظت از محیط زیست نیز کمک می کند. بنابراین، توجه به این مسئله باعث شده است که در تمام ادارات و نهادهای کشور، تفکیک زباله به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد تا به سلامت خود و محیط زیست کمک شود.

رایج ترین راهکارهای دفن پسماند در جهان

در سراسر دنیا یک سری از روش ها برای دفن پسماند تولیدی به وسیله انسان انجام می شود، این روش ها روز به روز متنوع تر می شوند و از روش هایی که باعث می شوند، آسیب کمتری به محیط زیست وارد شود، به طور معمول بیشتر استفاده می شود. از جمله این روش های دفن عبارتند از:

• دفن زباله ها
• کمپوست سازی با استفاده از زباله های فاسد شدنی
• تبدیل کردن پسماند تولید شده با انرژی یا سوزاندن زباله در دستگاه های زباله سوز و تولید انرژی از آنها

این سه روش را اکثر کشورهای جهان مورد استفاده قرار می دهند، ولی کشورهایی با درآمد بالا و وضعیت اقتصادی عالی، از روش های دفن اصولی و همچنین تولید انرژی از سوزاندن زباله ها استفاده می کنند. اگرچه کشورهای درحال توسعه، از دفن های غیر اصولی برای پاک سازی زباله ها استفاده می کنند ولی کشورهایی با درآمد متوسط، اغلب از مراکز دفن کنترل شده برای دفن پسماندها استفاده می کنند.

استفاده از شیوه‌های نوین دفن پسماند

با توجه به اینکه، دفن پسماند در زمین یک تهدید بزرگ برای آلودگی آب و خاک، محیط زیست، گیاهان و جانداران، گرمایش زمین و مهمتر از همه سلامت انسان است، توجه به روش های نوین در مدیریت پسماند می تواند بسیاری از مشکلات را در این زمینه حل نماید. از جمله این روش ها که در متن بالا به آنها اشاره کردیم، عبارتند از: تفکیک پسماند در مبدا، کاهش حجم پسماند با استفاده از روش های مختلف و غیره. در میان این روش ها، مهمترین روش توجه به کاهش زباله ها در منزل است.

برای مثال اگر به جای استفاده از پلاستیک های نایلونی برای خرید اقلام وسایل لازم، افراد از کیسه های پارچه ای یا سبدهای دستی استفاده کنند، سرانه استفاده از پلاستیک بسیار کاهش پیدا می کند که در نتیجه آن شاهد، کاهش میزان آلودگی های این پسماند در طبیعت هستیم.

جمع آوری کتاب ها و کاغذهایی که در منزل وجود دارد و تحویل دادن آنها به شرکت هایی که در امر بازیافت کاغذ فعالیت دارند، کمک بسیار بزرگی به کاهش حجم پسماند و همچنین استفاده مفید از کاغذ می باشد. خرید مواد خوراکی در بسته بندی هایی که قابل بازیافت باشند در کاهش حجم پسماند به ما کمک می کند.