ضایعات چیست و انواع آن کدامند؟

ضایعات چیست و انواع آن کدامند؟

در گذشته جهان به این صورت تولید انبوه زباله و ضایعات را نداشت و فکری هم برای مدیریت و دفع آن نمی کرد. ولی امروزه با صنعتی شدن جهان و استفاده تکنولوژی و صنعت در تمام زمینه ها بحث مدیریت پسماند بسیار مهم و حیاتی شده است. و این بحث نه تنها برای یک کارخانه مطرح است بلکه کشور های بزرگ و صنعتی جهان نیز با این معضل دست وپنجه نرم می کنند.

امروزه بحث بازیافت و استفاده بهینه از ضایعات خود به یک علم تبدیل شده است و حتی رشته هایی در رابطه با این موضوع در دانشگاه ها ایجاد شده است. و این اهمیت موضوع را نشان میدهد. کشور ما هم مانند: تمام کشور های در حال توسعه با این مشکل روبروست و به تازگی بحث استفاده و تفکیک ضایعات در کشور ما هم مطرح شده است.

ضایعات چیست؟

به طور کلی ضایعات به محصولات و تولیداتی در صنعت و یا یک تولیدی و کارخانه اطلاق می شود که یا دارای نقصی در تولید می باشند که قابلیت فروش در بازار را نداشته و قابلیت استفاده را ندارد. و یا به تجهیزات و موادی اطلاق میشود که در اثر آسیب و یا پایان یافتن عمر مفید خود قابلیت خود را از دست داده  و دیگر در محل مورد نظر نمی توان از آن استفاده کرد.

ضایعات معمولا ارزش آلیاژی و ترکیبی بالایی داشته و قابلیت فروش را دارند. و این مواد همواره مشتری پرو پا قرص برای خرید دارند. برخی از این ضایعات در برخی صنایع به خط تولید بازگشته و قابلیت استفاده به عنوان مواد اولیه را دارند مانند: صنایع فولاد و آهن و تولید مقوا. و در برخی صنایع این مواد دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد و بایستی به فروش برسد و یا از بین برود.

چرا ضایعات امروزه مورد توجه قرار گرفته است؟

بعد از انقلاب صنعتی جهان به یکباره متوجه شد که با انبوهی از ضایعات تولید شده توسط کارخانجات مواجه است که نمی داند با آن چه کند. و برخی از این ضایعات بسیار خطرناک و برای محیط زیست و سلامتی انسان هم خطرناک بودند. به همین دلیل از آن زمان به فکر امحاء و از بین بردن این ضایعات افتادند.

با سرعت گرفتن صنعت و صنعتی شدن تمام جهان دیگر از بین بردن و حتی دفن این موارد کافی نبود به همین دلیل صاحبان و رهبران کشور های صنعتی به فکر مدیریت پسماند و یا همان ضایعات افتادند. در برخی صنایع این پسماند ها قابلیت فروش را داشتند که به فروش می رسید و در برخی صنایع این پسماند ها خطرناک و مضرر بودند که بایستی به روش مناسب آنها را بی خطر می کردند.

دسته بندی ضایعات

این مواد به طور کلی به دو دسته عمده تقسیم می شوند که در این بخش به آنها اشاره خواهیم کرد:

  1. ضایعات معمولی و عادی یا نرمال: این ضایعات در روند تولید ایجاد می شوند و به علت نقص در تولید ایجاد می شوند. این ضایعات همواره در تولید وجود داشته و همواره در تولید درصدی از این ضایعات را درنظر می گیرند. عموما این مدل از تولیدات قابلیت بازگشت به خط تولید و یا بازیافت را داشته و می توان از آنها به عنوان مواد اولیه استفاده کرد.
  2. ضایعات غیر معمول و غیر عادی: این ضایعات در اثر نقص در تولید و روند تولید ایجاد نمی شود. بلکه در اثر اشتباهات انسانی و یا بی کیفیت بودن مواد اولیه تولید می شود. این ضایعات معمولا نباید در تولید محصولات ایجاد شود و عموما این مورد از تولیدات را به عنوان ضرر در محاسبه سود و زیان در نظر میگیرند.

انواع ضایعات

ضایعات در صنایع مختلف تعاریف متفاوتی دارد به عنوان مثال  ضایعات ایجاد شده در صنعت فولاد و آهن با این مورد مشابه در صنعت پلاستیک متفاوت است. و در برخی صنایع مانند: صنایع پزشکی و بیولوژیک باید با ضایعات ایجاد شده متفاوت برخورد کرد. در این بخش به انواع ضایعات و نحوه برخورد با آنها اشاره خواهیم کرد:

ضایعات آهن

این نوع از  ضایعات جزء با ارزشترین و در عین حال بیشترین نوع تولید شده در صنعت می باشند. این موارد ذکر شده ممکن است در یک کارخانه بر اثر فرایند ناقص تولید ایجاد شوند و یا در کارخانه دیگر تجهیزات و قطعاتی  باشند که کارایی خود را ازدست داده اند. این موارد به هر ترتیب که ایجاد شده باشند بسیار با ارزش بوده و همواره خریدار دارند زیرا به عنوان خوراک و مواد اولیه کارخانجات ذوب آهن مورد استفاده قرار می گیرند. این  ضایعات خود به چند نوع تقسیم می شوند که  در این بخش به آنها اشاره خواهیم کرد:

 ضایعات روغنی آهن

این نوع از مواد از ورق هایی ایجاد می شوند که دارای ضخامت کمتر از 1 میلیمتر هستند. و در روند تولید دچار نقص و مشکل شده اند.

 ضایعات آهنی سوپر ویژه یا عالی

این مواد که جز با ارزشترین نوع موارد ذکر شده می باشند. از محصولاتی مانند: ورق روغنی با ضخامت بالاتر از 1 میلیمتر رنگ خورده، خرده میلگرد، نبشی و ناودانی ایجاد می شوند. که دارای ارزش بالا بوده و عمدتا به خط تولید و یا خط مواد اولیه باز می گردند.

 ضایعات آهنی ویژه

این مورد هم دارای ارزش بالایی هستند ولی نه به اندازه مورد قبلی و معمولا از محصولاتی که در ساخت مسکن استفاده می شوند و دارای ابعاد و سایز بزرگتری هستند تولید می شوند مانند: تیرآهن، خرده‌های میلگرد با ابعاد بزرگ‌تر، قوطی و پروفیل و موادی که در ساخت در و پنجره استفاده می شوند نیز جزو این دسته قرار می گیرند. این   ضایعات هم ارزش بالایی داشته و هم می توانند به چرخه تولید بازگردند و هم میتوانند جز مواد اولیه در تولید مواد مورد استفاده قرار گیرند.

 ضایعات آهنی درجه 1

این نوع از پسماند های صنعتی معمولا در اثر تولید ایجاد نمی شوند. و عمدتا از تجهیزات و وسایلی تشکیل می شوند که کارایی خود را از دست داده اند. مانند:  سیم و مفتول‌های کلافی شکل، بدنه‌ی موتور سیکلت و کشتی، شوفاژ و آبگرمکن برش خورده، ورق ترانس و آرمیچر این مواد عمدتا عاری از آلومینیوم هستند. و این   ضایعات دیگر به خط تولید باز نخواهند گشت بلکه تنها می توان از این موارد برای استفاده از خوراک یا مواد اولیه کارخانه های ذوب آهن استفاده کرد. ارزش این نوع از مواد هم بالا می باشد و عمدتا خریدار خوبی دارند.

 ضایعات آهنی درجه 2

این مورد هم مانند مورد قبلی از تجهیزات از کار افتاده  و محصولات در اصطلاح خراب تشکیل یافته با این تفاوت که این مواد از ترکیب کم ارزش تری نسبت  به مورد قبلی تشکیل شده است. این مواد شامل: اگزوز و بدنه‌ ماشین، بشکه، کمد و بدنه‌های بزرگ و توری مرغداری می شود. این مواد با توجه به ماهیت  خود نیز می توانند در برخی از صنایع به عنوان مواد اولیه استفاده شوند. ولی در این مورد محدودیت هایی وجود خواهد داشت. به همین دلیل قیمت این نوع  ضایعات نسبت به موارد قبلی کمتر می باشد.

 ضایعات آهنی درجه 3

این نوع از  ضایعات آهن با کمترین کیفیت و ترکیباتی با ارزش کمتر هستند. این نوع از محصولات ممکن است در اثر روند ناقص تولید ایجاد شده باشند و یا از محصولات و تجهیزاتی باشند که عمر مفید آنها به پایان رسیده و دیگر کارایی ندارند. از انواع این  مواد می توان به موارد زیر اشاره کرد: حلب، سیم، اگزوز و فیلتر نسوخته

محصولات گالوانیزه

این نوع از محصولات معمولا از تجهیزات و تولیدات آبرسانی و لوله کشی  تشکیل شده است. و دارای روکش گالوانیزه می باشند. این  ضایعات عمدتا بعد از خرابی و پایان یافتن عمر مفید خود ایجاد میشوند و به علت روکش گالوانیزه محدودیت  استفاده در صنایع دارند و به همین دلیل قیمت کمتری نسبت به موارد دیگر دارند. از این محصولات می توان به: لوله‌ آب، کانال کولر اشاره کرد.

 ضایعات آهن آلیاژی

این مواد دارای آلیاژی به غیر از آهن هستند و ارزش آنها هم به نوع آلیاژی که در آنها استفاده شده است دارند. معمولا از تجهیزات شکسته یا برش خورده و مشکل دار تشکیل می شوند. و با توجه به ترکیبات خود محدودیت استفاده در صنایع مختلف دارند. از جمله این مواد می توان به: فنرهای برش خورده و چرخ دنده اشاره کرد که در ترکیبات خود آلیاژهایی مانند: کروم و منگنز دارند.

ضایعات ممنوعه

این سری از محصولات و تجهیزات آهنی بسیار حساس بوده و خرید و فروش و استفاده از آنها هم باید زیر نظر مراجع قانونی صورت پذیرد. معمولا این  ضایعات به بازار راه پیدا نمی کنند و در صورت ورود هم به صورت غیر قانونی می باشد. از جمله این موارد می توان: ادوات و تجهیزات  جنگی و قلم جوش را نام برد.

نکته: در خصوص ضایعات آهنی دسته بندی های صورت گرفته بر اساس ترکیبات آنها صورت می پذیرد چنانچه میزان فسفر، گوگرد، سرب، روی و قلع کمتر و آهن بیشتری داشته باشد در درجه بندی بالاتر یا مرغوب تر هستند و مواردی که آهن کمتر و ترکیبات بالای بیشتری داشته باشند در رده بندی پایین تر قرار می گیرند و در نتیجه ارزش بازیافتی  کمتری دارند.

ضایعات آهن در چه مواردی مورد استفاده قرار می گیرد؟

استفاده از این مواد بر اساس دسته بندی متفاوت است ولی در این بخش به عمده ترین استفاده های آنها اشاره خواهیم کرد:

اولین و مهمترین استفاده موارد ذکر شده در صنعت فولاد سازی میباشد و تولید موادی که دارای استحکام بالایی هستند. مانند: تولید فولاد مقاوم در برابر خش و ساییدگی

استفاده در ساخت وسایل خانگی: استفاده در ساخت میز صندلی، تخت و سایر وسایل خانه با استفاده از این مواد معمول بوده ولی نوع و آلیاژ استفاده شده در این پسماند ها مهم میباشد. و معمولا این وسایل نسبت به سایر وسایل تولیدی ارزانتر خواهند بود.

استفاده در مجسمه سازی و کارهای هنری: استفاده از ضایعات آهن به صورت آب شده و یا به همان شکل در برخی کشور ها در ساخت انواع تندیس و مجسمه ها مورد استفاده قرار می گیرد. البته که این موارد محدود و کم است ولی باز درصدی از این موارد را به خود اختصاص می دهد.

استفاده در برخی صنایع مادر: این تجهیزات و مواد با توجه به ترکیب و آلیاژهای خود در صنعت هایی مانند: خودروسازی، جاده سازی و احداث پل و همچنین تولید هواپیما استفاده می شوند. البته با شرایط خاص و اولویت بندی.

ضایعات پلاستیک

بعد از ضایعات آهنی مهمترین و گران قیمت ترین این دسته می باشد. البته این ضایعات دارای انواع و دسته بندی می باشند  که در این بخش به آن اشاره خواهیم کرد:

ضایعات درجه یک و کم خطر پلاستیکی که در اصطلاح به آنها پت اطلاق می شود: این نوع از مواد که فراوان ترین نوع از این ضایعات می باشند. به علت تولید زیاد باید برای محیط زیست کم خطر باشند. این مواد قادرند به چرخه تولید باز گشته و معمولا خواهان و مشتریان زیادی دارند. و قیمت مناسبی هم برای این نوع ضایعات وجود دارد. این موارد شامل: بطری های نوشابه، روغن، آب معدنی و شیر می باشد.

پت مخفف پلی اتیلن ترفتالات می باشد و در مقابل ضربه و حرارت بسیار مقاوم است و در عین حال برای سلامتی انسان و محیط زیست نیز بسیار کم خطر میباشد. این مواد را معمولا بعد خرد کردن تبدیل به گرانول پت می کنند سپس به خط تولید این مواد بر میگردانند و دوباره از آن استفاده می کنند.

ضایعات پلاستیکی درجه دوم یا همان پلی اتیلنی سنگین که به آن HDPE هم اطلاق می شود: این نوع مواد هم دارای خطر کمی برای محیط زیست هستند و دارای رنگ کدر می باشند و معمولا برای ساخت ظروف مواد شیمیایی مانند: مایع ظرفشویی و دستشویی از آن استفاده می شود. این مواد دارای قابلیت بازیافت 100% بوده و بعد از جمع آوری میتوانند به چرخه تولید باز کردند و به عنوان مواد اولیه دوباره مورد استفاده قرار گیرند.

مورد بعدی که در پلاستیک سازی و صنعت پلیمر کاربرد دارد پلی وینیل کلراید نام دارد که برای ساخت محصولاتی مانند: لوله پلیکا و بطری روغن مایع استفاده می شود. این مواد سخت بازیافت هستند و در صورتی که در معرض حرارت قرار گیرند تولید گاز های سمی می کنند. به همین دلیل بازیافت این مواد بسیار سخت می باشد و قیمت و خریدار این نوع از ضایعات پلاستیکی نیز کمتر می باشد.

این ماده برای ساخت برخی از ظروف پلاستیکی هم استفاده می شود و کاربرد آن برای ظروف یکبار مصرف هم می باشد. این ماده نباید در معرض گرما قرار گیرد زیرا باعث ورود این مواد به داخل مواد غذایی می شود.

ضایعات پلی اتیلنی سبک یا LDPE: این نوع از مواد پلاستیکی از جنس پلی اتیلن کم تراکم هستند به همین دلیل به این مواد سبک می گویند. این ماده برای ساخت کیسه های نایلونی استفاده می شوند. این مواد برای محیط زیست و سلامت انسان بی خطر هستند. ولی قابلیت بازیافت کامل را ندارند به همین دلیل از ارزش کمتری نسبت به سایر مواد برخوردار هستند.

ضایعات پلاستیکی از نوع PP یا پلی پروپیلن: از این مواد برای ساخت ظروف مواد غذایی با دهانه باز و بزرگ استفاده میشود مانند: ظروف ماست، نی های نوشیدنی و مایعات. این مواد کاملا بی خطر برای سلامت انسان و محیط زیست هستند و قابلیت بازیافت 100 درصدی داشته و به چرخه تولید به راحتی قابل بازگشت هستند.

ضایعات پلاستیکی از نوع PB یا پلی استایرن: بیشترین مصرف این ماده در ظروف یکبار مصرف می باشد که جزو پر تولید ترین و پرمصرف ترین مواد پلاستیکی موجود در جهان می باشد. این مواد نبایستی در معرض حرارت قرار گیرند زیرا باعث آزاد شدن گاز های سمی می شوند. این مواد به علت اینکه خاصیت آلوده کنندگی بسیار بالایی برای محیط زیست قرار دارند به ناچار باید بازیافت شوند. و به همین دلیل یکی از بیشترین مواد پلاستیکی بازیافتی در جهان هستند.

پلی کربنات یا PC: این ماده از قدیمی ترن مواد ساخت پلاستیک به حساب می آید و در ساخت وسایل گسترده ای از جمله  تجهیزات و وسایل کامپیوتر مانند: کیس کامپیوتر و ظرف غذا مورد استفاده قرار میگیرد. البته استفاده از این ماده برای ساخت ظروف غذایی به علت ایجاد آلودگی منسوخ شده است. این ماده هم در برابر گرما مواد و گاز سمی تولید می کند. و کاملا قابل بازیافت و استفاده به عنوان ضایعات بازیافتی در چرخه تولید می باشد.

 

از ضایعات پلاستیکی در  ساخت چه مواردی استفاده می شود؟

  • برای ساخت روکش انواع سیم از این مواد استفاده می شود که بیشترین کاربرد را این مورد دارد.
  • جدیدا برای ساخت فوم هایی که برای عایق کاری ساختمان ها از آن استفاده میکنند نیز استفاده می شود.
  • ساخت پوشش بسته بندی مواد غذایی که این پوشش با استفاده از بازیافت ضایعات پت ساخته می شود.
  • استفاده در ساخت انواع چمن های مصنوعی: مانند چمن مصنوعی گلف و فوتبال
  • ساخت برخی از آلات و ادوات موسیقی
  • ساخت انواع مبلمان خانگی و اداری پلاستیکی
  • تولید الیاف پلاستیکی برای صنعت فرش ماشینی و استفاده  از این الیاف برای  تولید فرش
  • در برخی کشور ها هم بعضی از هنرمندان با استفاده از این ضایعات مجسمه و کارهای هنری خلق می کنند.

ضایعات کاغذ و مقوا

این نوع از ضایعات هم جز بیشترین مواد تولید شده میباشد. به علت گستردگی استفاده از این مواد در صنایع مختلف تولید پسماند این مواد هم بسیار زیاد خواهد بود. به همین دلیل برگشت این مواد به عنوان مواد اولیه بسیار خواهان دارد. کارخانجات تولید مقوا خریدار این ضایعات هستند و هر نوع کاغذ، مقوا، و بسته بندی مقوایی را خریده و به عنوان مواد اولیه مورد استفاده قرار خواهند داد. این کارخانجات از پرکارترین کارخانجات موجود در شهرک های صنعتی می باشند. و استفاده و تولید ضایعات مقوا و کاغذ بسیار پر سود و کاربردی می باشد.

ضایعات دیگر مواد

بعد از موارد ذکر شده ضایعات موادی مانند: پارچه و چوب و مصالح ساختمانی در رده ی بعدی قرار می گیرند که ارزش و قابلیت بازیافت آنچنانی ندارند. و تنها در صورت تفکیک در بعضی مواقع می توان از آنها در صنایع مختلف به عنوان مواد اولیه استفاده کرد. همچنین بازیافت سخت افزار کامپیوتر هم در این دسته قرار دارد که با توجه به مقدار کم آن باز هم در انبوه موارد ذکر شده به چشم نخواهد آمد.

آیا خرید و فروش ضایعات شغل پر سودی است؟

در جهان بازیافت ضایعات از شروع انقلاب صنعتی آغاز و تفکیک این مواد همواره مطرح بوده است. در گذشته این مسئولیت را دولت ها بر عهده گرفته بودند ولی بعد از اینکه بخش خصوصی از سود کلانی که در این تجارت وجود دارد آگاه شد سرمایه گذاران به این بیزینس علاقه مند شدند. بیزینس طلای کثیف یا همان ضایعات امروزه در کشور ما هم یکی از پرسودترین تجارت های موجود می باشد.

که در کشور ما هم در سال های اخیر جا افتاده است. تا آنجایی که استفاده از اپلیکیشن و ارسال ماشین به درب منزل و پرداخت مبلغی به عنوان تشویق برای تفکیک ضایعات از این موارد می باشد. این تجارت نیاز به تعداد بالای نیروی کار دارد که معمولا این نیروی کار ارزان می باشند زیرا که این افراد تنها مسئولیت جمع آوری این ضایعات را داشته و خرید از این افراد با مبلغ ناچیز و کیلویی می باشد. ولی فروش این موارد به کارخانجات دارای سود هنگفتی است.

 

نتیجه گیری

مقوله ضایعات بسیار موضوع گسترده و در بعضی مواقع حساس می باشد. همچنین این تجارت در صورتی که درست و با آگاهی وارد آن شوید میتواند تجارت پر سودی هم برای شما باشد. در برخی کشور ها سود این بیزینس تا حدی می باشد که دولت ها اجازه ورود بخش خصوصی را به این وادی نمی دهند. و در بعضی مواقع بازیافت آنها به چالش سیاسی بین کشور ها و حتی تنش هایی منجر می شود.

از جمله مواردی که بسیار تنش زا هستند بی خطر کردن و ازبین بردن ضایعات بیولوژیک و بیمارستانی و همچنین ضایعات تسلیحات و ادوات جنگی و صنایع هسته ای می باشد. که این موارد ممکن است سال ها سلامت  محیط زیست و حتی ساکنین یک منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.

به همین دلیل افرادی که وارد این زمینه می شوند باید با آگاهی کامل و اشراف کامل به بازار صورت پذیرد. در غیر این صورت ممکن است فرد متضرر شود. همچنین فروش این ضایعات به مراکز و کارخانجات معتبر هم یکی از مواردی است که بسیار  حائز اهمیت می باشد. زیرا که خرید این مواد به صورت نقدی بوده و در صورتی که بازگشت سرمایه شما سریعا انجام نشود شما از چرخه خارج خواهید شد.

بیشتر

  • اخبار
  • راهنما
  • سوالات متداول
  • حریم خصوصی

تهران / خیابان تیموری / میدان حسن حسینی / خیابان حبیب‌اله شمالی / پلاک ۵۶ / مرکز نوآوری شریف
تلفن: 02165013214
         02191012103

سایدبار Scroll To Top