با پیشرفت صنعت و بزرگتر شدن شهرک های صنعتی و رشد کلنی گونه صنایع و کارخانه ها و افزایش تولیدات نیاز به بسته بندی محصولات و تولیدات انبوه این کارخانجات نیز به تبع زیاد شده است. یکی از مهمترین موادی که عمدتا برای بسته بندی بیشتر محصولات چه مواد غذایی باشد و چه محصولات دیجیتال و یا وسایل خانه انواع مختلف کارتن میباشد.
کالا بدیهی است که این بسته بندی ها با این حجم بعد از استفاده از محصولات به ضایعات تبدیل می شود. واین ضایعات در حجم بسیار بالا ایجاد شده در صورتی که فکری برای بازیافت کارتن در جوامع و کشور های مختلف نشود از بین روند محیط زیست و آلودگی محیط دور از انتظار نخواهد بود.
انواع کارتن و ارزش بازیافت کارتن
ضایعات کارتن و مقوا بعد ضایعات آهن آلات از با ارزش ترین ضایعات موجود می باشند.به همین دلیل بازیافت کارتن نیز مورد توجه جوامع و همچنین سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار گرفته است.
کارتن در واقع یک ظرف بسته بندی ارزان قیمت و مقاوم برای تولیدات انبوه کارخانجات است. این کارتن ها دارای انواع مختلفی هستند که برای انواع محصولات طراحی شده اند. در برخی از محصولات نیاز است تا بسته بندی ها قابلیت تحمل وزن زیاد را داشته باشند و یا ضد آب باشند و یا اینکه قابلیت ضربه گیری و محافظت داشته باشند. بر این اساس ترکیبات و نوع تولید کارتن متفاوت است و پیرو آن مراح بازیافت کارتن که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرد و دارای ترکیبات مختلف می باشد نیز متفاوت خواهد بود.
چرا کارتن به عنوان بیشترین محصول استفاده شده برای بسته بندی مطرح است؟
کارتن محبوب ترین بسته بندی تمام محصولات از گذشته تا به امروز می باشد که در این بخش به دلایل این محبوبیت اشاره خواهیم کرد:
- قابلیت بازیافت 100 درصدی: این ماده بعد استفاده و تبدیل شده به ضایعات کاملا قابلیت بازیافت داشته و به صورت کامل می توان از آن دوباره در صنعت تولید کارتن استفاده کرد. با این تفاوت که مراحل تولید کمتری بعد بازیافت کارتن بر روی آنها انجام خواهد گرفت.
- این ماده در مقایسه با سایر مواد و بسته بندی ها با محیط زیست سازگار تر بوده و منجر به آلودگی کمتری نسبت به سایر مواد می شود. به همین دلیل استفاده از این بسته بندی ها به ویژه نوع تجدید پذیر آنها توسط سازمان بهداشت جهانی به صاحبان صنایع توصیه شده و مورد استقبال نیز قرار گرفته است.
- یکی از مهمترین مواردی که علاوه بر موارد ذکر شده ارزان و اقتصادی بودن این ماده می باشد. در صنعت قیمت تمام شده برای صاحبان صنایع بسیار مهم می باشد و استفاده از بسته بندی های کارتنی که قابلیت بازیافت کارتن نیز در آنها وجود دارد بسیار در کم شدن قیمت تمام شده تاثیر گذار می باشد.
- در دسترس بودن: کارتن ماده ای است که بسیار در دسترس و سهل الوصول می باشد. و این مورد به دلیل تولید بالای آن است. و همین تولید بالا بحث بازیافت کارتن را مطرح می کند.
- پروسه تولید آسان و راحت: روند تولید کارتن بسیار آسان و راحت بوده و دارای پیچیدگی های خاصی نیست. به همین دلیل تولید انبوه آن سریع و آسان می باشد. در همین راستا بازیافت کارتن نیز همانند تولید آن آسان می باشد که در ادامه به آن موارد اشاره خواهیم کرد.
- هزینه حمل کم و راحتی حمل و نقل: این ماده به علت سبک بودن و قابلیت انعطافی که دارد بسیار راحت قابلیت حمل دارد. و همین مورد هم باعث شده است که بحث استفاده و بازیافت کارتن نیز راحت تر انجام شود.
انواع کارتن بسته بندی و تاثیر آن بر بازیافت کارتن
در این بخش به انواع کارتن و ترکیبات آنها اشاره خواهیم کرد:
- نوع فلوت کارتن: این نوع کارتن به حالت موجی تولید شده و بر اساس تعداد موجهایی که در هر ورق استفاده می شود به انواع مختلف A ، B ، C ، E و F تقسیم بندی می شود. این مدل بیشتر برای بسته بندی هایی که نیاز به مقاوم و ضربه گیری دارد مورد استفاده قرار میگیرد و هر چه تعداد این موج ها افزایش یابد مقاومت این کارتن ها هم افزایش خواهد یافت.
- لمینت کارتن: این مدل کارتن که برای بازیافت کارتن چندان مناسب نیست از چسباندن یک لایه بر روی کارتن ایجاد می شود. و معمولا برای بسته بندی هایی که نیاز به چاپ نوشته ویژه بر روی خود دارند مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع از کارتن دارای استحکام متوسط بود و معمولا برای بسته بندی های صنایع غذایی مورد استفاده قرار میگیرد. قیمت این نوع کارتن نسبت به سایر انواع دیگر بالاتر می باشد.
- کارتن یک طرفه یا سینگل فیس: این کارتن ها معمولا از دو لایه صاف با یک لایه شیاردار که مابین این دو لایه صاف قرار گرفته اند تشکیل شده اند. این مدل به دلیل انعطاف پذیری بالایی که دارند به صورت رولی تولید شده و برای پیچیدن به دور محصولات بسیار مناسب هستند. بازیافت کارتن در این محصول نیز بسیار مناسب خواهد خواهد بود.
- کارتن های چند لایه: این کارتن ها که معمولا در انواع 3 لایه و 5 لایه ساخته می شوند دارای قابلیت تحمل وزن زیاد می باشند و برای بسته بندی و جابجایی وسایلی مانند: یخچال و وسایل سنگین خانگی مناسب هستند. این نوع دارای انعطاف کمتری بوده ود بحث بازیافت کارتن مراحل بیشتری برای بازیافت بر روی این نوع از کارتن بایستی طی شود.
- کارتن های اسپتیک یا عاری از آلودگی: همانطور که از نام این نوع پیداست این مورد برای محصولات غذایی که مصارف انسانی دارند مورد استفاده قرار می گیرند باید از هر گونه آلودگی به دور باشند. این نوع از کارتن ها دارای قیمت بالاتری می باشند و در بحث بازیافت کارتن نیز مراحل پیچیده تری برای آماده سازی برای بازیافت آنها صورت می پذیرد. این نوع از کارتن علاوه بر اینکه دارای استحکام بالایی هستند در مقابل نفوذ مایعات نیز مقاوم بوده و معمولا از 6 لایه ساخته می شوند. این نوع عموما برای بسته بندی شیر و انواع آبمیوه مورد استفاده قرار میگیرد. این بسته بندی ها علاوه بر لایه های معمول کارتن دارای یک لایه آلومینیومی هم در ترکیب خود می باشند.
- انواع کارتن های تاشونده: این نوع کارتن یکی از پرمصرف ترین محصولات کارتن می باشد که دارای کیفیت پایین تری نسبت به سایر انواع تولید شده می باشد ولی قابلیت انعطاف مناسبی دارند و برای بسته بندی محصولات سبکی مانند پیتزا و کفش و غیره مورد استفاده قرار می گیرند. در بحث بازیافت کارتن هم به علت کثرت تولید بسیار مهم می باشند.
- مدل کارتن دایکاتی: این نوع از کارتن ها نیز برای بسته بندی مورد استفاده قرار می گیرند با این تفاوت که ترکیب و مراحل ساخت آنها متفاوت می باشد این نوع از کارتن ها معمولا دارای استحکام بیشتری هستند و بر روی خود قابلیت چاپ دارند و عموما برای بسته بندی های دسته دار ، سوراخ دار ، تلسکوپی مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع از کارتن ها برای بازیافت کارتن هم با ارزش می باشند.
- کارتن راه راه: که به آنها کارتن های قهوه ای هم گفته می شود. مهمترین ویژگی این نوع دارا بودن استحکام زیاد در برابر وزن و تا حدودی ضربه می باشد. برای اسباب کشی و تحمل وزن زیاد مناسب می باشند.
- مونو کارتن: این نوع هم برای بسته بندی مورد استفاده قرار میگیرد با این تفاوت که بیشتر از طراحی ظاهری در این مدل به استحکام و ضربه گیری آن توجه شده و بیشتر برای بسته بندی محصولات صنعتی و حساس مورد استفاده قرار میگیرد. بازیافت کارتن این مدل نیز ساده و مانند سایر موارد خواهد بود.
- مدل پنجره ای: این نوع کارتن برای بسته بندی وسایل بهداشتی و آرایشی مورد استفاده قرار میگیرد دارای ترکیبات خاصی نمی باشد ولی به دلیل طراح خاص خود که قسمتی از این بسته بندی مانند پنجره باز است با این نام خوانده می شود.
- کارتن سیمپل چاکدار: این نوع که بیشتر به صورت جعبه می باشند ساده ترین مدل کارتن های بسته بندی بوده و در قسمت بالا و پایین خود دارای چاک و لبه های این محصول هنگام بستن به هم چفت می شود. در بحث بازیافت کارتن این نوع هم مناسب برای بازیافت است.
- کارتن با شکل سینی: این مدل هم که عموما برای حمل و نقل نوشیدنی های شیشه ای و میوه های خاص مورد استفاده قرار میگیرد ترکیب خاصی نداشته و تنها از لحاظ شکل متفاوت با سایر موارد ذکر شده می باشد.
- کارتن مخصوص بایگانی: البته به دلیل اینکه بایگانی ها از حالت کاغذی خارج شده اند تولید این نوع از کارتن بسیار محدود شده است. ولی از ویژگی های این محصولات قابلیت ماندگاری بالا با قدرت تحمل وزن زیاد می باشد. و به علت جنس خاص خود برای بازیافت کارتن بسیار مناسب می باشند.
- نسل جدید کارتن یعنی کارتن پلاست: این نوع از کارتن جدید ترین نوع از کارتن بوده و مهمترین ویژگی آن بازیافت کارتن می باشد که قابلیت بازیافت 100 درصدی داشته و علاوه بر آن به علت ترکیبات جدیدی که دارد قابلیت تولید در انواع رنگ های مختلف و استفاده در انواع صنایع مختلف را نیز دارا می باشد. تولید این مدل از کارتون ها به دلیل موارد ذکر شده رو به فزونی گذاشته است.
مراحل مختلف بازیافت کارتن
همانطور که اشاره شد بازیافت کارتن بعد از بازیافت ضایعات آهنی از ارزشمندترین مواد بازیافتی به حساب می آیند. به ویژه اینکه درصد بالایی از ترکیبات کارتن را کاغذ تشکیل می دهد و در صورت عدم بازیافت مصرف کاغذ بالا رفته و مشکلات زیست محیطی زیادی را ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل هم سازمان بهداشت جهانی و هم سازمان های طرفدار محیط زیست به بحث بازیافت کارتن اصرار داشته و از آن حمایت می کنند.
در ضمن این بازیافت دارای سود سرشاری میباشد که باعث شده تا سرمایه گذاران دولتی و خصوصی به آن علاقه مند شوند. در این بخش به مراحل بازیافت کارتن اشاره خواهیم کرد:
- همانند تمام موارد بازیافت اولین مرحله برای انجام بازیافت کارتن هم جمع آوری ضایعات می باشد. که این کار در کشورهای پیشرفته توسط دولت و یا بخش خصوصی از همان منشا صورت می پذیرد. به این طریق که سطل زباله های مخصوصی برای این ضایعات در نظر گرفته شده و مردم را با طرح های تشویقی به تفکیک زباله ها ترغیب میکنند. ولی در کشورهایی مانند کشور ما که این تفکیک صورت نمی پذیرد استفاده از اکیپ های رسمی و غیررسمی برای این منظور استفاده می شود. که این اکیپ ها جداسازی این کارتن ها را از زباله ها انجام داده و به شرکتی که قصد بازیافت کارتن را دارد می فروشند.
- دومین مرحله بعد از جمع آوری فشرده سازی این ضایعات می باشد. این عملیات به دو منظور صورت می پذیرد: اول اینکه با فشرده سازی از حجم این ضایعات کاسته می شود. و دوم اینکه حمل و نقل آنها آسان خواهد شد. زیرا در همه شهر ها امکان بازیافت کارتن وجود ندارد به همین دلیل لازم است به شهر های دیگر حمل شوند.
- جداسازی و مرتب سازی: بعد از رسیدن ضایعات به کارخانه این ضایعات دوباره به صورت دستی از ضایعات غیر کارتونی جداسازی و مرتب سازی می شوند. زیرا ممکن است ضایعات فلزی در درون این کارتن های فشرده باشد که منجر به آسیب دستگاه های بازیافت شود. این کار معمولا با تعداد بالای کارگر و به صورت دستی انجام میگیرد. ولی در کشور های پیشرفته توسط دستگاه های خاص با استفاده از آهنربا های بزرگ صورت می پذیرد.
- بعد از جداسازی و تمیز کردن ضایعات کارت با استفاده از دستگاه های مخصوص خرد کن این ضایعات خرد و به ذرات ریزتر تبدیل شده و یکنواخت خواهند شد. این همگن سازی باعث تسریع در روند سایر مراحل بازیافت کارتن خواهد شد. همچنین این مرحله باعث می شود که انواع کارتون اعم از مقاوم و غیر مقاوم در یک طی روند تولید تقریبا به یک حالت در بیایند.
- عملیات پالپینگ: همانطور می دانید بیشترین ترکیب کارتن از الیاف گیاهی تشکیل شده است. به همین دلیل برای اینکه بتوان بازیافت کارتن را انجام داد بایستی آنها را به یک خمیر یکنواخت تبدیل کنیم . اولین قدم در این راه همین عملیات می باشد. که برای این منظور ضایعات کارتن را باید بخیسانیم تا تبدیل به خمیر شود. راحترین روش خیس کردن این ضایعات توسط آب می باشد ولی در کارخانجات پیشرفته با استفاده از مواد شیمیایی این روند را تسریع می کنند. و خمیر کارتن را به دست می آورند. این خمیر در تولید دوباره کارتن با مواد اصلی با درصدی مشخص و برای تولید محصولات مشخص ترکیب شده و مورد استفاده قرار خواهد گرفت. همچنین از این خمیر برای تولید کاغذ هایی با کیفیت پایین نیز می توان استفاده کرد.
- فیلترینگ و جوهر گیری: این مرحله از بازیافت کارتن برای محصولاتی که دارای چاپ و رنگ در ترکیبات خود هستند باید انجام شود. در این مرحله خمیر تشکیل شده از این محصولات در ماده شیمیایی حلال رنگ قرار میگیرد تا رنگ و ترکیبات دیگر آن از بین برود و سپس این خمیر وارد چرخه تولید خواهد شد.
- مخلوط کردن یا هم زدن خمیر: بعد از تولید و خالص سازی خمیر این خمیر ایجاد شده وارد مخزن های بتنی بزرگ شده و توسط همزن های بزرگ با نام اجیتیتور همزده خواهد شد. این هم زدن باعث ایجاد خمیری یکنواخت و همگن خواهد شد.البته کیفیت این خمیر بسته به نوع ضایعات کارتن می باشد.
- خشک کردن: این خمیر ایجاد شده بعد از اینکه بر روی نقاله قرار خواهد گرفت توسط دستگاه های خاصی خشک شده و آماده ورود به روند تولید خواهد شد. توسط این دستگاه های خشک کن آب و مایعات اضافی خمیر گرفته شده و سپس وارد چرخه تولید بازیافت کارتن خواهد شد.
چه نوع از ضایعات کارتن قابلیت بازیافت را ندارند؟
لازم به ذکر است که تمام ضایعات ایجاد شده قابلیت بازیافت را ندارند که در این بخش به آن موارد اشاره خواهیم کرد:
- کاغذ ها و انواع مقواهایی که در مصارف بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. این محصولات معمولا به دلیل آلودگی های میکروبی و شیمیایی که دارند قابلیت بازیافت نداشته و از چرخه بازیافت خارج می شوند.
- کارتن ها و مقواهای آغشته به مواد غذایی: مانند جعبه پیتزا . این مواد هم به دلیل آغشته بودن به انواع مختلف مواد غذایی بازیافت آنها هزینه بر بوده و معمولا برای تولید خمیر از این ضایعات به دلیل هزینه بالای آماده سازی استفاده نمی شوند.
- کاغذها و کارتن هایی رنگی که در داخل ترکیب خود مواد شیمیایی و نفتی دارند این ضایعات هم به دلیل اینکه ترکیب و رنگ خمیر کارتن را تغییر میدهند معمولا از چرخه بازیافت حذف می شوند.
- کاغذها و مقواهای بازیافتی: موادی که از خمیر بازیافتی تولید شده اند دوباره قابلیت بازیافت نداشته و در صورت استفاده در خمیر کارتن قابلیت تولید هیچگونه از محصولات را نخواهند داشت. زیرا که کیفیت این مواد بسیار پایین می باشد.
- کارتن ها و کاغذ هایی که بر روی خود دارای پوشش پلاستیکی هستند: این موارد قابلیت بازیافت دارند ولی در پروسه بازیافت کارتن بسیار هزینه بر هستند و معمولا هزینه ای که برای جداسازی این موارد از لایه پلاستیکی باید صرف شود از تولید محصول با خمیر تازه بیشتر است به همین خاطر به طور معمول از چرخه بازیافت حذف می شوند.
مزایای زیست محیطی بازیافت کارتن
- اولین و مهمترین مزیتی که این بازیافت دارد جلوگیری از قطع درختان می باشد. زیرا بیشترین ماده ای که در ترکیب کارتن و مقوا و کاغذ می باشد ترکیبات گیاهی و یا همان درخت می باشد. با روند بازیافت کارتن و بازگشت بخش عمده این ضایعات به چرخه تولید نیاز به قطع درختان کمتر شده و همچنین روند از بین رفتن درختان و جنگل ها کند می شود.
- در مراحل تولید مقوا و کاغذ برای تولید این محصولات بایستی خمیر کارتن تولید شود. این خمیر برای آنکه از محصولات تازه تولید شود به مقدار زیادی آب نیاز دارد ولی در صورتی که این خمیر از محصولات بازیافتی تولید شود به میزان بسیار کمتری آب نیاز خواد داشت. و بازیافت کارتن باعث صرفه جویی 85 درصدی در مصرف آب خواهد شد. که این صرفه جویی در مصرف آب در این بحران خشکسالی جهانی بسیار مهم و تاثیرگذار می باشد.
- باعث کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن در سطح کره زمین خواهد شد: با جلوگیری از روند قطع درختان و با توجه به در نظر گرفتن این مورد که درختان مهمترین عامل کاهش گاز CO2 در کره زمین هستند. این روند اگر در کاهش قطع درختان نقش داشته باشد مطمئنا در روند کاهش تولید این گاز هم به صورت جهانی موثر خواهد بود.
- جلوگیری از دفن زباله و انباشت آن: همانطور که اشاره شد یکی از بیشترین ضایعاتی که انسان تولید می کند ضایعات کارتنی میباشد که در صورت عدم بازیافت باید مکان بسیار بزرگی برای دفن و یا نگهداری آن در نظر بگیریم. بازیافت کارتن بخش اعظمی از این مشکل راحل خواهد کرد و با برنامه ریزی دقیق بسیاری از مشکلات در این زمینه می تواند به راحتی حل شود.
- جلوگیر از تجمع حیوانات موذی وبروز بیماری: هرچه زباله در محدوده شهرها و محل زندگی انسان ها کمتر باشد به طبع جمعیت حیواناتی مانند موش و حشراتی مانند مگس که از عوامل مهم در انتقال بیماری به انسان می باشند کمتر می شود. همچنین هزینه مبارزه با این آفت ها هم بسیار کاهش پیدا خواهد کرد.
در انتها:
بازیافت کارتن علاوه بر اینکه برای محیط زیست و کره زمین مفید می باشد از نظر اقتصادی نیز بسیار مقرون به صرفه می باشد. زیرا این بازیافت دارای درآمد مناسب و خوبی بوده و همواره دارای مشتریان پروپا قرصی خواهد بود. درآمد این فعالیت تا به حدی است که در کشور های پیشرفته خود دولت دست به کار شده و طرح های مشوق برای جداسازی این ضایعات قرار داده است.
از جمله قرار دادن سطل زباله های جدا برای ضایعات کارتن که در صورت استفاده از آنها قبض های خرید و تشویقی دریافت خواهید کرد و یا اینکه دریافت رایگان و پرداخت هزینه برای افرادی که این جداسازی را انجام می دهند در نظر گرفته شده است. در کشور ما هم این روند از سال های اخیر آغاز شده است و بخش خصوصی در کشور ما فعال تر از بخش دولتی می باشد.
ولی متاسفانه در کشور ما روند سیستماتیک وجود ندارد و جمع آوری این ضایعات توسط اکیپ های میدانی و از درون زباله ها صورت میگیرد. کارخانجات بازیافت کارتن یکی از پر شود ترین کارخانجات موجود در شهرک های صنعتی می باشند که معمولا به صورت 3 شیفت فعالیت دارند.